11. Arbeidsmarkt

De jeugdzorg kampt met forse personeelstekorten. Bij 245 aanbieders, die samen 94% van de omzet van de sector vertegenwoordigen, waren eind 2020 niet minder dan 1.417 vacatures, een stijging van 4% ten opzichte van het voorgaande jaar. Het aantal moeilijk vervulbare vacatures nam toe met 35%^11.2. In het eerste kwartaal van 2023 waren er 850 openstaande vacatures in de jeugdzorg^11.3. Hoewel personeelstekorten in de hele jeugdzorg een probleem zijn, is het met name voor specialistische zorg moeilijk om personeel te vinden^11.4. Zeker bij de jeugd-ggz en de GI’s wordt de arbeidsmarktproblematiek dan ook door zowel gemeenten als aanbieders als risico voor de continuïteit van de zorg gezien^11.5. In de jeugdbescherming zouden momenteel dermate weinig tijd en middelen beschikbaar zijn, dat zowel de inzet als de rechtvaardiging van kinderbeschermingsmaatregelen onder druk staan^11.6.

Het tekort aan personeel leidt ook tot een toename van de werkdruk voor het zittende personeel, wat weer tot gevolg heeft dat het verzuim en het verloop toenemen. Onderzoek wijst uit dat de maximale caseload in de jeugdbescherming 12 tot 14 kinderen zou zijn per fulltime aanstelling^11.7. Momenteel zijn er echter jeugdbeschermers die een caseload hebben van meer dan 20 kinderen^11.8. Teams worden hierdoor minder stabiel, wat leidt tot nog meer verzuim en verloop^11.9. Zo ontstaat een vicieuze cirkel. Hoewel 78% van de werknemers in de jeugdzorg in het vierde kwartaal van 2022 (zeer) tevreden was met het werk, was 50% van mening dat de werkdruk (veel) te hoog was en gaf 64% aan dat de werkdruk was toegenomen^11.10. Voor jeugdzorgprofessionals met een SKJ-registratie geldt bovendien dat de dreiging van mogelijke tuchtzaken als last ervaren wordt, omdat zij oneigenlijk gebruik van tuchtzaken vrezen door ontevreden ouders of jeugdigen^11.11. Hoewel in de praktijk 71% van de tuchtklachten uiteindelijk niet tot een inhoudelijke behandeling leidt, ervaren beklaagde jeugdzorgprofessionals het tuchtrecht wel als zeer belastend^11.12.

De administratieve lastendruk is een belangrijke reden waarom jeugdzorgprofessionals ontevreden zijn over hun werk^11.13 en vaak niet in staat zijn om de benodigde zorg te bieden^11.14. Daarnaast worden de casussen moeilijker, terwijl jeugdzorgprofessionals minder middelen hebben. Dit leidt ook tot verzuim en verloop. Het ziekteverzuim in de jeugdzorg nam tussen 2015 en 2022 toe van 5,6% tot 7,2%, een stijging van 29%. Hier dient wel bij aangetekend te worden dat, hoewel in 2022 het percentage hoger was dan in de gehele economie (5,6%), het lager was dan in de hele sector zorg en welzijn (7,9%)^11.15. Het netto verloop (het aantal werknemers dat op de eerste peildatum werkzaam is in de sector en op de tweede peildatum niet meer) was in de periode 2019-2021 in de jeugdzorg 10,9.

Het verloop neemt ook toe, omdat het door de personeelstekorten in de sector mogelijk is om elders meer te verdienen^11.16. Het is nog niet duidelijk of de CAO 2023 daar verandering in heeft gebracht. Andere redenen die genoemd worden waarom jeugdprofessionals vertrekken bij hun werkgever zijn dat zij geen vast contract kunnen krijgen, niet het gewenste aantal uren kunnen werken en beperkte doorgroeimogelijkheden hebben. Dit hangt vooral samen met de onzekere financiële situatie van aanbieders die volgt uit hun afhankelijkheid van lokaal beleid^11.17.

Personeel in de jeugdzorg verlaat vaker de zorg en welzijn dan personeel in andere onderdelen van de zorg en welzijn. Ook stappen jeugdzorgprofessionals relatief vaak over naar een ander onderdeel van de zorg en welzijn^11.18. Opvallend is ook dat personeel in de jeugdzorg vaak vrijwillig vertrekt (80%)^11.19. Redenen waarom professionals ondanks genoemde problemen toch binnen de sector werkzaam blijven zijn voldoening en erkenning, collegiale ondersteuning en mogelijkheden voor professionele ontwikkeling^11.20.

Om het personeelstekort in de jeugdzorg ten minste voor een deel op te lossen, wordt wel gesuggereerd om de SKJ-registratie los te laten. Wellicht zijn er professionals zonder deze registratie, die wel in de jeugdzorg zouden willen en kunnen werken^11.21.