Bronnen en methoden

Documenten

Documenten met relevante informatie over het jeugdzorgstelsel zijn geïnventariseerd en geanalyseerd. Dit betrof onderzoeksrapporten, wetenschappelijke artikelen en beleidsdocumenten. Een compleet overzicht van deze ruim 300 documenten is te vinden als bijlage.

Relevante bevindingen en conclusies uit deze documenten zijn vervolgens samengebracht en gegroepeerd in verschillende onderwerpen: de kosten van de jeugdzorg, toename van de kosten, toename van het gebruik van de jeugdzorg, wachtlijsten en wachttijden, reikwijdte van de jeugdzorg, aanbieders, aanbod en producten, inkoop en wijze van bekostiging, tarieven, administratieve lasten, arbeidsmarkt en onderzoek en monitoring.

Verslagen accountgesprekken en rode draden casuïstiek van de Jeugdautoriteit

In juli 2021 hebben VWS, JenV, BGZJ en VNG een convenant gesloten met afspraken over het bevorderen van de continuïteit van jeugdzorg in Nederland. Daarin is opgenomen (§ 3.1.3) dat de Jeugdautoriteit, in het kader van de vroegsignalering, periodieke gesprekken voert met aanbieders en gemeenten/regio's, zogeheten 'accountmanagement'.

De verslagen van gesprekken in het kader van dit accountmanagement zijn ten behoeve van dit onderzoek geanalyseerd. Het gaat om verslagen van gesprekken die zijn uitgevoerd door accounthouders van de Jeugdautoriteit tussen 1 februari en 1 december 2022. De inzichten uit de verslagen bevatten daarmee recente informatie en zijn van toegevoegde waarde naast de andere gebruikte bronnen. In totaal zijn 104 verslagen van gesprekken met evenzoveel verschillende jeugdzorgaanbieders geanalyseerd. In tabel 1 is aangeven hoeveel van de aanbieders waarvan gespreksverslagen zijn meegenomen werden beschouwd als ‘hoog risico’ en ‘laag risico’ met betrekking tot continuïteit. Deze diagnose betreft de financiële positie van de jeugdzorgaanbieder, en vormt de aanleiding voor het aangaan van de gesprekken.

Tabel 1. Risicoanalyse waarop de gesprekken zijn gebaseerd

	2020	2021
Laag risico	71	75
Hoog risico	28	18
Nieuw	0	6
Geen gegevens	5	5

Om tot inzichten te komen vanuit de informatie in de gespreksverslagen is gekozen voor kwalitatieve documentanalyse. Uit de leidraad voor het voeren van accountgesprekken is een zevental thema’s geselecteerd: governance, vastgoed, ICT, personeel, samenwerking met gemeenten en de regio, tarieven en administratieve lasten. Deze onderwerpen kunnen worden gezien als het fundament waarop de gesprekken zijn gebaseerd.

De gespreksverslagen zijn eerst op deze onderwerpen deductief gecodeerd. Hierbij moet de kanttekening worden geplaatst dat niet alle onderwerpen in elk gespreksverslag worden aangestipt. Verschillende thema’s uit de leidraad kunnen in een gesprek niet aan bod zijn gekomen of niet zijn gesignaleerd als knelpunt door de gesprekspartner.

Vervolgens heeft er een tweede analyse plaatsgevonden binnen elk thema. Hierbij is gekozen voor een inductieve werkwijze. In tegenstelling tot een al liggend fundament, biedt dit ruimte voor alle inhoudelijke verschillen binnen een thema¹. Dit is in lijn met de openheid waarmee accountgesprekken zijn gevoerd en de ruimte die aanbieders geboden werd om de ervaren knelpunten binnen de thema’s aan te geven.

Naast de unieke informatie die uit de gespreksverslagen komt, heeft de Jeugdautoriteit vanuit de casuïstiek ook veel kennis in huis over de risico’s en knelpunten met betrekking tot de continuïteit van de jeugdzorg. Na het analyseren van de gespreksverslagen zijn de bevindingen getoetst aan ‘rode draden’ uit de casuïstiek². Vervolgens is deze samengevoegde analyse afgestemd met medewerkers van de afdeling casuïstiek om te toetsen of deze overeenkwam met hun kennis en ervaring.

Nieuwsberichten

De Jeugdautoriteit volgt systematisch al het nieuws met betrekking tot de jeugdzorg. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van geautomatiseerde hulpmiddelen als Nexis Newsdesk, Binnenlands Bestuur Dagelijks, Skipr daily, OBI4wan rapport en Google Alerts. Uit deze bronnen worden dagelijks door onderzoekers van de Jeugdautoriteit relevante berichten geselecteerd en samengevoegd in overzichten, die wekelijks met alle medewerkers van de Jeugdautoriteit en met VWS gedeeld worden.

Binnen de 3.155 nieuwsberichten (stand half februari 2023) die op deze wijze zijn verzameld vanaf augustus 2020 is gezocht naar nieuwsberichten met betrekking tot aanbestedingen en administratieve lasten in de jeugdzorg. Gezocht is binnen de titels van de nieuwsberichten in het bestand nieuwsoverzichten op relevante zoektermen. Voor aanbestedingen is daarnaast gefilterd op de categorie ‘inkoop’. Het is niet mogelijk om in het overzicht van de nieuwsberichten in de inhoud van de nieuwsberichten te zoeken, aangezien het bestand alleen de hyperlinks bevat naar de nieuwsberichten. De zoekactie voor aanbestedingen leverde 13 relevante berichten op, de zoekactie voor administratieve lasten 10 berichten.

Rechterlijke uitspraken

Aangezien geregeld geschillen tussen aanbieders van de jeugdzorg enerzijds en gemeenten anderzijds aanhangig gemaakt worden bij de rechter, is gezocht naar relevante jurisprudentie. Op de website rechtspraak.nl is gezocht met de trefwoorden jeugdwet, jeugdzorg, aanbesteding, inkoop en tarieven. Dit leverde 42 uitspraken op met 44 relevante oordelen over geschillen bij de inkoop en 23 uitspraken met 29 relevante oordelen over geschillen over tarieven.

Data

Verschillende databronnen zijn beschikbaar met gegevens over de jeugdzorg. Data over inkoop en opdrachtgeverschap van de jeugdzorg worden verzameld door het Public Procurement Research Centre (PPRC). Deze data zijn gecategoriseerd op basis van de inkoop van zorgvormen door gemeenten. Dit gaat niet over de feitelijke contracten. Informatie over contractpartijen van gemeenten kan in voorkomende gevallen overigens wel beschikbaar zijn op de websites van inkoopregio’s, zoals bijvoorbeeld voor de regio Zuidoost-Utrecht³. De data van PPRC kennen beperkingen vanwege onvolledigheid en het ontbreken van eenduidigheid (kwaliteit). In verband hiermee zijn enkele correcties toegepast:

• regio Zuidoost-Utrecht: duur van contract op 100 jaar gezet - numeriek; in plaats van onbepaalde tijd
• Altena: looptijd van contract 2018 gecorrigeerd op 2 jaar (gelijk aan andere WBO gemeenten)
• diverse fouten in numeriek, tekst van kolommen en dergelijke gerepareerd
• velden met nullen of die leeg waren voor de kolommen ‘bekostiging’ en ’instrument’ op onbekend als tekstweergave gezet. 

Expertmeetings

Op 31 mei en 1 juni 2023 zijn twee expertmeetings gehouden met in totaal 17 vertegenwoordigers van aanbieders, gemeenten en regio’s, brancheorganisaties en ministeries. Tijdens de expertmeetings zijn de belangrijkste bevindingen van deze inventarisatie gepresenteerd en zijn de aanwezigen hier vervolgens over in gesprek gegaan. De geluiden die in de expertmeetings naar voren kwamen zijn meegenomen in de uiteindelijke versie van de De stand van de jeugdzorg.